çelik yapılar ve tarihcesi

ÇELİK YAPILAR

Demirin ilk kez M.Ö. 1500 yıllarında Kuzeydoğu Anadolu ve Kafkasya'da üretilip kullanıldığının bilinmesine karşın ülkemizde yapı malzemesi olarak yeterince bilinmeyen çeliğin değerlendirilememesi üzücüdür.
( Çelik ve Kaynağın gelişimi konusunda ayrıntılı bilgiler sayfanın sonunda verilmiştir. )
Yapı çeliği, homojen, izotrop ve sürekli denetlenerek üretildiğinden güvenli bir malzemedir. Yüksek dayanımı nedeniyle öz ağırlığının taşıdığı yararlı yüke oranı küçüktür ve montajı tamamlandığı anda tam yükle çalışabilme özelliği vardır.





Çelik çerçeveli yapı sistemleri, çok önemli olan bu üstünlükleri nedeniyle;
Büyük açıklıklı köprüler,
Endüstri yapıları ve
Spor salonları ile
Portatif ve prefabrik,
Taşıyıcı sistemleri özel,
Hızla yapılması gereken,
Temel zemini zayıf nitelikli,
Yatay yüklere dayanıklı,
Çok katlı veya yüksek yapılarda
geniş kullanım alanı bulmaktadır.

Ülkemizde çok yaygın olarak kullanılmakta olan betonarme yapıların çoğu çelik çerçeveli olarak yapılabilmektedir. Öte yandan, çelik çerçeveli yapılardan çoğunun betonarme çerçeveli olarak yapılması olanaksızdır.


ABD, Japonya, Almanya, İngiltere, İsveç, İspanya, Fransa ve Finlandiya gibi gelişmiş ve daha çok deprem bölgelerinde bulunan ülkelerde yapı çeliği kullanımının önemli oranlara ulaştığı görülmektedir.


TAŞIYICI SİSTEM MALZEMESİNE GÖRE YAPI TÜRLERİ
( JAPONYA )
Sözedilen ülkelerden Japonya'da, sık ve şiddetli depremlerin yok denecek kadar az can ve mal kaybına neden olmasına karşın ülkemizde verdiği felaket boyutundaki zararları önlemeye yönelik önemli bir çalışmanın bulunmadığı görülmektedir. Özellikle inşaat sektörü, az sayıda da olsa bu konuda bilgili elemanların çelik çerçeveli yapı önerilerine kayıtsız kalmaktadır.




Ofis Binası - Londra, GB
Ofis Binası - Tampere, SF
Uydu İstasyonu - Endonezya


Ülkemizde yapısal çeliğin kullanım alanları; demiryolu köprüleri, cebri borular, baraj kapakları ve endüstriyel yapılar ile sınırlı kalmıştır. Bu tür yapılarda bile çeliğin sunduğu olanaklardan yeterince yararlanılmadığı gözlenmektedir.
Çok katlı çelik çerçeveli konut, işyeri, hastane, otel vb. binaların bulunmamasına, betonarme yapılardan daha pahalı oldukları savı gerekçe gösterilmektedir. Ancak; çelik çerçeveli yapıların %50'ye ulaşan hafiflikleri, azalan deprem yükleri ile birlikte taşıyıcı sistem ve temel boyutlarının da küçülmesini sağladığından sözkonusu gerekçenin geçerli olmadığı ortaya çıkmaktadır. Asıl nedenin; çelik çerçeveli yapı sistemlerinin sayısız avantajları ile gerek tasarım gerekse üretim ve montajı konusunda mimar, mühendis ve yüklenicilerin yeterli bilgi ve deneyime sahip olmamalarından kaynaklanan korkularının olduğu açıktır.



ÇELİK ÇERÇEVELİ YAPILARDA MALİYET DEĞİŞİMİ
( İNGİLTERE )

Ortaya çıkan olumsuz tabloya karşın, çelik çerçeveli yapılar konusunda ileri ülkelerin deneyimlerinden yararlanılarak yapılacak bir atılım ile pek çok ülkenin önüne geçme şansının bulunduğu unutulmamalıdır.