Pes pese yasadigimiz depremler hangi insaat malzemesinin depreme uygun oldugu sorusunu da gündeme getirdi. Bu soruya cevap aramadan önce hiçbir mühendisin aksini söyleyemeyecegi bir gerçegi vurgulamak yerinde olacaktir. Kurallara ve kisitlamalara uyarak, iyi projelendirilmis hiçbir yapi, malzemesi ne olursa olsun depremde çökmez. Tersine olarak, kötü projelendirilmis ve/veya kötü insa edilmis bir yapi da malzemesi ne olursa olsun depremde yikilmaya adaydir. Dolayisiyla, sorunun cevabi baska yönlerde aranmalidir.
Çeligin bazi nitelikleri ve depremde davranisa etkileri; Çelik, diger yapi malzemelerinin ya sahip olmadiklari ya da daha düsük düzeyde sahip olduklari bazi temel niteliklere sahiptir.
* Homojen ve izotrop bir malzeme olup, üretimi siki ve sürekli denetim altinda gerçeklestirildiginden güvenlidir.
* Yüksek mukavemetli bir malzeme olup öz agirliginin tasidigi yüke orani çok küçüktür. Diger bir degisle hafiftir.
* Çeligin çekme mukavemeti basinç dayanimina esittir.
* Çeligin elastiklik modülü diger yapi malzemelerine kiyasla çok yüksektir. Örnek olarak betonarmeye göre yaklasik yedi kat.
* Çelik sünek (düktil) bir malzemedir. Büyük bir sekil degistirme sigasi vardir. Betonarmeye göre onsekiz kat fazla.
* Çelik tasiyici elemanlar atölyede islendiklerinden santiyedeki montaj, hava kosullarindan büyük ölçüde bagimsizdir. Bu da yapim süresini kisaltir.
* Çelik yapida uygun bir planlama ile az iskeletli insaat mümkündür. Yukarida siralanan üstün niteliklerden depremde özellikle asagida belirtilenler etkilidirler:
* Çeligin betonarmeye göre daha sünek bir malzeme olmasi, depremde enerji yutmasi ve bazi biçim bozukluklarina ugrasa bile yikilmayabilme olanagini saglar.
* Çelik ahsap ve alüminyum hariç diger yapi malzemelerinden hafif yapilara götürür. Deprem etkilerinin agirlikla orantili olmasi, çelik bir yapida deprem yüklerinin neredeyse yari yariya azaldigini açikca ortaya koyar. Yapi yüksekligi arttikça bu özellik daha da belirginlesir.
* Siki ve sürekli denetimle üretilen çelikten mamül yapi elemanlari yerlerine monte edildikten sonra da birlesimleri dahil, gözle bile kontrole açiktirlar. Bir aksakligi saklama, olanaksiza yakin ölçüde zordur. Betonarmede ise beton döküldügü anda donati saklanir ve aksakliklarin tesbiti çok pahali ve zor islemler gerektirir.
* Onarim ve güçlendirmeye olanak saglamasi, bir deprem sonrasi önemli kolaylik saglar.
* Hizli ve hava kosullarindan büyük ölçüde bagimsiz insaat, önemli bir olanak saglar.
Çeligin bazi diger nitelikleri üzerine irdeleme
Çelikle ilgili olarak korozyona ugradigi, yangin dayaniminin azligi, pahali oldugu gibi elestiriler yapilabilmektedir. Bu niteliklere kisaca deginmek yerinde olacaktir.
* Çelikte korozyon konusu dogrudur. Açikta bulunan bir çelik eleman paslanir. Ancak siradan bir çelikte de açiktaki elemanlar günümüzde çok gelismis uygun boyalarla korozyondan en az on yil korunabilecegi gibi yeniden boyanmalari da her zaman mümkündür. Kompozit kullanimda ise beton korozyonu büyük ölçüde önler. Kaldi ki, betonarme yapi elemanlarinin ana unsuru olan donati çeligi de korozyondan etkilenir.
* Çeligin yangin dayanimi kompozit yapilarda betonarme yapilarla esdeger düzeye yükselir, yalin çelik yapilarda ise en basiti alçi siva olan çesitli yalitimlarla bu sorunu çözmek mümkündür.
* Çeligin pahali olmasi konusu bina türü ve katlarin sayisina göre degisir. Örnek olarak az katli bir konutta betonarme tasiyici sistem yerine çelik kullanilmasi, tüm maliyeti yüzde on ile oniki kadar arttirir ki bu da can güvenliginin bedelidir. On ila oniki kattan sonraki kiyaslamalarda ise pahalilik tamamen yok olabilir.
Sonuç olarak yukarida çok özet olarak yapilan irdeleme çelik yapilarin deprem bölgelerine uygunlugunu ve getirdikleri güvenlik ve diger avantajlari açikca ortaya koymaktadir.
Prof. Dr. Tevfik Seno Arda
Kaynak:
http://www.tucsa.org
www.civilturk.com
Çeligin bazi nitelikleri ve depremde davranisa etkileri; Çelik, diger yapi malzemelerinin ya sahip olmadiklari ya da daha düsük düzeyde sahip olduklari bazi temel niteliklere sahiptir.
* Homojen ve izotrop bir malzeme olup, üretimi siki ve sürekli denetim altinda gerçeklestirildiginden güvenlidir.
* Yüksek mukavemetli bir malzeme olup öz agirliginin tasidigi yüke orani çok küçüktür. Diger bir degisle hafiftir.
* Çeligin çekme mukavemeti basinç dayanimina esittir.
* Çeligin elastiklik modülü diger yapi malzemelerine kiyasla çok yüksektir. Örnek olarak betonarmeye göre yaklasik yedi kat.
* Çelik sünek (düktil) bir malzemedir. Büyük bir sekil degistirme sigasi vardir. Betonarmeye göre onsekiz kat fazla.
* Çelik tasiyici elemanlar atölyede islendiklerinden santiyedeki montaj, hava kosullarindan büyük ölçüde bagimsizdir. Bu da yapim süresini kisaltir.
* Çelik yapida uygun bir planlama ile az iskeletli insaat mümkündür. Yukarida siralanan üstün niteliklerden depremde özellikle asagida belirtilenler etkilidirler:
* Çeligin betonarmeye göre daha sünek bir malzeme olmasi, depremde enerji yutmasi ve bazi biçim bozukluklarina ugrasa bile yikilmayabilme olanagini saglar.
* Çelik ahsap ve alüminyum hariç diger yapi malzemelerinden hafif yapilara götürür. Deprem etkilerinin agirlikla orantili olmasi, çelik bir yapida deprem yüklerinin neredeyse yari yariya azaldigini açikca ortaya koyar. Yapi yüksekligi arttikça bu özellik daha da belirginlesir.
* Siki ve sürekli denetimle üretilen çelikten mamül yapi elemanlari yerlerine monte edildikten sonra da birlesimleri dahil, gözle bile kontrole açiktirlar. Bir aksakligi saklama, olanaksiza yakin ölçüde zordur. Betonarmede ise beton döküldügü anda donati saklanir ve aksakliklarin tesbiti çok pahali ve zor islemler gerektirir.
* Onarim ve güçlendirmeye olanak saglamasi, bir deprem sonrasi önemli kolaylik saglar.
* Hizli ve hava kosullarindan büyük ölçüde bagimsiz insaat, önemli bir olanak saglar.
Çeligin bazi diger nitelikleri üzerine irdeleme
Çelikle ilgili olarak korozyona ugradigi, yangin dayaniminin azligi, pahali oldugu gibi elestiriler yapilabilmektedir. Bu niteliklere kisaca deginmek yerinde olacaktir.
* Çelikte korozyon konusu dogrudur. Açikta bulunan bir çelik eleman paslanir. Ancak siradan bir çelikte de açiktaki elemanlar günümüzde çok gelismis uygun boyalarla korozyondan en az on yil korunabilecegi gibi yeniden boyanmalari da her zaman mümkündür. Kompozit kullanimda ise beton korozyonu büyük ölçüde önler. Kaldi ki, betonarme yapi elemanlarinin ana unsuru olan donati çeligi de korozyondan etkilenir.
* Çeligin yangin dayanimi kompozit yapilarda betonarme yapilarla esdeger düzeye yükselir, yalin çelik yapilarda ise en basiti alçi siva olan çesitli yalitimlarla bu sorunu çözmek mümkündür.
* Çeligin pahali olmasi konusu bina türü ve katlarin sayisina göre degisir. Örnek olarak az katli bir konutta betonarme tasiyici sistem yerine çelik kullanilmasi, tüm maliyeti yüzde on ile oniki kadar arttirir ki bu da can güvenliginin bedelidir. On ila oniki kattan sonraki kiyaslamalarda ise pahalilik tamamen yok olabilir.
Sonuç olarak yukarida çok özet olarak yapilan irdeleme çelik yapilarin deprem bölgelerine uygunlugunu ve getirdikleri güvenlik ve diger avantajlari açikca ortaya koymaktadir.
Prof. Dr. Tevfik Seno Arda
Kaynak:
http://www.tucsa.org
www.civilturk.com
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder